پایگاه خبری تحلیلی کلام قلم | تعریق، فرآیندی طبیعی و بی‌قید است که بدن با هدف تنظیم دما و حفظ هموستاز انجام می‌دهد. بسیاری از عوام بر این باورند که تعریق بیش از حد در حین فعالیت‌های ورزشی می‌تواند به کاهش وزن کمک کند؛ اما آیا واقعاً تعریق بدن به کاهش وزن واقعی و پایدار منجر می‌شود؟ قطعا این‌گونه نیست؛ در این یادداشت، به بررسی ارتباط بین تعریق و کاهش وزن پرداخته شده و نشان داده می‌شود که تعریق در واقع تأثیر قابل توجهی بر کاهش وزن ندارد.
فرآیند تعریق و مکانیزم‌های آن
تعریق به‌عنوان واکنش طبیعی و اتوماتیک بدن به حرارت و فعالیت بدنی، از طریق غدد عرق در پوست انجام می‌شود. این فرآیند به دو نوع تعریق تقسیم می‌شود: تعریق طبیعی (که برای تنظیم دما است) و تعریق عاطفی (که بر اثر استرس و احساسات ایجاد می‌شود) (Gonzalez-Alonso et al., 1999)؛ تعریق به خودی خود به معنای سوزاندن کالری یا کاهش وزن نیست؛ در حقیقت، وقتی به‌عللی همچون استرس غیرطبیعی، آریتمی قلبی، تنگی نفس، ورزش، کم‌کاری تیروئید، بالا بودن دمای محیط و …، دمای بدن افزایش یابد، بدن انسان به‌طور خودکار، با ایجاد تعریق، تلاش می‌کند تا بدن را خنک کند، تا سلول‌ها، بافت‌ها و اندام‌ها آسیب نبینند؛ در واقع، به‌سبب بالای بودن ظرفیت گرمای ویژه آب، گرمای ایجاد شده در بدن، صرف تبخیر آب و رخ دادن تعریق می‌شود و بدین‌ترتیب، آن گرما مصرف شده و در حقیقت با تبدیل آن انرژی، دیگر به بدن آسیب نمی‌رسد.
تفاوت بین کاهش وزن و کاهش چربی
کاهش وزن معمولاً به معنای کاهش کلی وزن بدن است که می‌تواند ناشی از کاهش چربی، آب یا بافت ماهیچه‌ای باشد. معمولاً در حین تعریق، آب از دست می‌رود و در نتیجه فرد ممکن است موقتا وزنش کاهش یابد؛ با این حال، این کاهش وزن، موقتی است و به محض بازگشت به حالت طبیعی مایعات، وزن دوباره به حالت اول برمی‌گردد (Kirk, 2018)؛ کافی است فرد مجدد آب بنوشد، تا وزن کاهش یافته به‌واسطه تعریق آب، به حالت قبل برگردد.
تأثیر تعریق بر متابولیسم
تحقیقات نشان می‌دهد که تعریق در حین ورزش، به‌طور مستقیم تأثیر کمی بر متابولیسم و سوزاندن چربی دارد. متابولیسم بدن به عوامل گوناگونی از جمله شدت فعالیت، زمان ورزش و نوع غذا بستگی دارد (Coyle, 1999). تعریق تنها یک نشانه از فعالیت فیزیولوژیکی است و نمی‌تواند به‌عنوان معیاری برای میزان سوخت و ساز یا سوزاندن چربی در نظر گرفته شود. بسیاری از افراد به‌علل مختلف همون بیماری مثلا بیماری کم‌کاری تیروئید یا اختلالات کبدی یا تنگی نفس، تعریق زیادی دارند؛ برخی حتی بدون انجام فعالیت نیز تعریق دارند؛ پس مسلما با همین مثال‌های نقض هم می‌توان به این نتیجه رسید که تعریق هیچ ربطی به سوزانده شدن چربی ندارد؛ سوزانده شدن چربی، زمانی اتفاق می‌افتد که بدن بخواهد از چربی‌ها به‌عنوان سوخت و انرژی برای بدن استفاده کند، نه اینکه با دفع آب بدن تصور کنیم که سوختن چربی‌ها و کاهش وزن رخ می‌دهد؛ تصور اشتباهی که در برخی وجود دارد، این است که تصور می‌کنند اگر محیط (مثلا با سیستم‌های گرمایشی) و بدن خود (مثلا با پوشیدن کاپشن، سوئیشرت و کلاه) را گرم کنند و بدین‌ترتیب تعریق خود را افزایش دهند، دچار کاهش وزن شده و لاغر می‌شوند؛ در حالی‌که چنین تصوری کاملا عوامانه و اشتباه است؛ گرم کردن بدن و افزایش تعریق، هیچ تاثیری روی بیشتر سوختن چربی‌ها ندارد و با این کار صرفا آب بدن را بیشتر می‌توانند دفع کنند، که آن هم کاملا برگشت‌پذیر است.
تأثیرات زیست محیطی و فیزیولوژیکی
عوامل محیطی مانند دما و رطوبت نیز می‌توانند بر میزان تعریق تأثیرگذار باشند. در دماهای بالا و رطوبت، بدن بیشتر عرق می‌کند، اما این فرآیند به معنای سوزاندن بیشتر کالری نیست؛ در واقع، در شرایط نامطلوب، بدن ممکن است به‌طور مؤثری نتواند کالری بسوزاند و خطر آسیب‌ها یا خستگی‌های بیش از حد نیز افزایش یابد (Clark et al., 2010).
جمع‌بندی و نتیجه‌گیری
تعریق یک فرآیند ضروری برای تنظیم دما و حفظ هموستاز بدن است، اما به خودی خود تأثیر معناداری بر کاهش وزن ندارد. اشخاصی که به‌دنبال کاهش وزن هستند، باید بر روی رژیم غذایی متعادل و فعالیت‌های ورزشی مؤثر تمرکز کنند و نه تنها به رویدادهای تعریق توجه کنند. توجه به تأثیرات متفکرانه‌ی بدن در زمان ورزش و کنار آن، می‌تواند به پیشرفت‌های پایدار در کاهش وزن و سلامت عمومی منجر شود.
با نگارش: استاد علیرضا محمودی فرد – محقق سبک زندگی سالم و مدرس درس فیزیولوژی در دانشگاه
- نویسنده : علیرضا محمودی فرد
