طبق گزارش پایگاه کلام قلم، بحث منابع انرژی تجدیدناپذیر این روزها بیش از گذشته داغ است؛ غالب محققان بر این باور هستند که باید بشر بیش از پیش به‌سمت منابع تجدیدپذیر برود. یکی از این منابع تجدیدناپذیر، زغال‌سنگ است.
مقدمه
زغال‌سنگ یکی از مهم‌ترین منابع انرژی تجدیدناپذیر است که به‌دلیل قابلیت استفاده در تولید برق، فولاد و دیگر صنایع به‌شدت مورد اهمیت قرار دارد. زغال‌سنگ به‌سبب اینکه می‌تواند به‌راحتی استخراج و فرآوری شود، نقش کلیدی در تأمین انرژی کشورهای صنعتی دارد؛ با این حال، استخراج و استفاده از زغال‌سنگ با چالش‌ها و خطرات زیست‌محیطی و پزشکی قابل توجهی همراه است.
انواع زغال‌سنگ
زغال‌سنگ به‌طور عمده به چهار نوع اصلی تقسیم می‌شود:
زغال‌سنگ آنتراسیت: دارای بالاترین درصد کربن و کمترین رطوبت بوده و دارای ارزش حرارتی بالایی است.
زغال‌سنگ بیتومینه: به‌دلیل تشکیل آن در دما و فشار بالا، دارای محتوای کربن بالاست و عمدتاً در تولید برق و کک استفاده می‌شود.
زغال‌سنگ سابیتومینه: محتوای کربن آن کمتر از نوع بیتومینه بوده و معمولاً در کاربردهای صنعتی استفاده می‌شود.
زغال‌سنگ لیگنیت: دارای پایین‌ترین محتوای کربن است و بیشتر در تولید برق به‌کار می‌رود (Hein & Flud, 2014).
فرآیند استخراج زغال‌سنگ
استخراج زغال‌سنگ به دو روش عمده انجام می‌شود:
استخراج زیرزمینی: در این روش، معادن زغال‌سنگ در عمق زمین قرار دارند و از طریق تونل‌ها و چاه‌ها استخراج می‌شوند؛ این روش معمولاً در معادن عمیق‌تر و بزرگ‌تر مورد استفاده قرار می‌گیرد (Schneider, 2017).
استخراج سطحی: این روش شامل حفاری سطحی و برداشتن لایه‌های بالاتر زمین برای دسترسی به زغال‌سنگ است؛ این روش معمولاً برای معادن کم‌عمق و در مناطقی که خاک و سنگ‌های بالایی نازک هستند، به‌کار می‌رود (Hatch, 2009).
تأثیرات زیست‌محیطی
استخراج زغال‌سنگ تأثیرات منفی زیادی بر محیط زیست دارد:
آلودگی آب و خاک: زغال‌سنگ می‌تواند باعث آلودگی منابع آب و خاک از طریق نشت مواد شیمیایی و فلزات سنگین شود (Harrison et al., 2015).
تغییرات اقلیمی: احتراق زغال‌سنگ به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین منابع تولید کربن دی‌اکسید (CO2) شناخته می‌شود که نقش مهمی در تغییرات اقلیمی دارد (IPCC, 2014).
تأثیر بر تنوع زیستی: حفاری‌ها و فعالیت‌های صنعتی در مناطق معدنی می‌توانند به تخریب زیستگاه‌ها و کاهش تنوع زیستی منجر شوند (Böhlke et al., 2010).
اثرات بهداشتی
کارگران معدن زغال‌سنگ، در معرض خطرات جدی بهداشتی قرار دارند:
بیماری‌های تنفسی: استنشاق گرد و غبار زغال سنگ می‌تواند به بیماری‌هایی مانند “بیماری ریه سیاه” (پیکموز) منجر شود (Cohen et al., 2013).
مسمومیت ناشی از فلزات سنگین: وجود فلزات سنگین در زغال‌سنگ می‌تواند منجر به مسمومیت و بیماری‌های جدی شود (Ghosh et al., 2018).
آینده معادن زغال‌سنگ
به‌دلیل تأثیرات منفی بر محیط زیست و بهداشت عمومی، کشورهای زیادی به‌سوی کاهش وابستگی به زغال‌سنگ به‌عنوان منبع انرژی حرکت کرده‌اند و به‌سمت منابع انرژی تجدیدپذیر روی آورده‌اند. به‌طور خاص، با توسعه تکنولوژی‌های انرژی جایگزین، انتظار می‌رود که نقش زغال‌سنگ در تأمین انرژی به‌تدریج کاهش یابد (World Energy Council, 2016).
جمع‌بندی و نتیجه‌گیری
معادن زغال‌سنگ به‌عنوان یکی از منابع کلیدی انرژی در جهان، با چالش‌ها و مشکلاتی زیست‌محیطی و بهداشتی همراه هستند. نیاز به مدیریت پایدار، کاهش اثرات منفی و جستجو برای منابع انرژی پاک‌تر، ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است. پیش‌بینی می‌شود در آینده به‌علت اثرات زیست‌محیطی و مباحث تندرستی، استفاده از منابع انرژی جایگزین بیشتر شده و درصد استفاده از سوخت‌های فسیلی و ازجمله زغال‌سنگ کمتر شود.
با تنظیم: علیرضا محمودی فرد – مشاور رئیس در امور تجارت و بازرگانی بین‌الملل مرکز خدمات مشاوره‌ای مدیریت و امور بازرگانی سپهر تجارت ایرانیان
- نویسنده : علیرضا محمودی فرد
