به گزارش کلام قلم به نقل از پایگاه خبری گیل فام ؛ معاون امور جنگل سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری می‌گوید تا وقتی ارزیابی مجدد اثرات محیط زیستی راه‌آهن رشت-آستارا انجام نشود، اجازه قطع درختان جنگلی این مسیر داده نخواهد شد. طبق تفاهم دو هفته پیش ایران و روسیه، قرار است این راه‌آهن جنوب آسیا را به شمال اروپا وصل کند اما یک کیلومتر این مسیر از جنگل جلگه‌ای گیسوم می‌گذرد و با اینکه سازمان محیط زیست گزارش ارزیابی آن را تایید کرده و می‌گوید چاره‌ای نیست، اعتراض مسئولان و گروه‌های محیط زیستی ادامه دارد. اکنون با اظهار نظر تازه معاون سازمان منابع طبیعی، به نظر می‌رسد پیچ و خم این مسیر ریلی تندتر شود.
امضای مهرداد بذرپاش، وزیر راه و شهرسازی و ویتالی ساولیف، وزیر حمل‌ونقل فدراسیون روسیه دو هفته پیش پای تفاهم‌نامه اجرای طرح راه‌آهن رشت – آستارا نشست تا هند، ایران، روسیه، آذربایجان از طریق خطآهن و دریا به یکدیگر متصل شوند. یک هفته پیش «پیام ما» در گزارشی به این موضوع پرداخته و از سرپرست دفتر ارزیابی محیط زیستی سازمان حفاظت محیط زیست نقل کرده بود که جلسه ارزیابی طرح این مسیر ریلی در سال ۱۴۰۰ برگزار شده است. بر پایه گفته‌های «سعید کریمی»، با راه‌اندازی این خط آهن، ۲ کیلومتر از جنگل‌های گیسوم از بین خواهد رفت آن هم در حالی که «به‌دلیل وضعیت منطقه، راه جایگزین دیگری هم وجود ندارد». این در حالی است که به گفته جامعۀ علمی، کارشناسی و دانشگاهی از شروع به کار راه‌آهن و نهایی شدن آن بی‌خبر بوده است و به گفته «هادی کیادلیری»، استاد دانشگاه و رئیس پیشین انجمن جنگلبانی ایران با وجود ایرادات این طرح و نداشتن توجیه اقتصادی، تایید گزارش ارزیابی آن محل سوال است. از سوی دیگر در روزهای گذشته نیز سمیه رفیعی، رئیس فراکسیون محیط زیست مجلس این پروژه را عامل تخریب بخش مهمی از جنگل‌های جلگه‌ای استان گیلان دانسته و گفته است: «اجرای این خطآهن باعث قطع ۱۰۰ هزار قطعه درخت با قطر ۳۰ سانتی‌متر در جنگل‌های هیرکانی می‌شود.»
اجرای راه‌آهن رشت-آستارا از ۲۰ سال پیش بارها از سوی پیمانکاران مختلف کنار گذاشته شده است. در ابتدا چهار مسیر مختلف برای اجرای این خطآهن پیش‌بینی شد و در نهایت در سال ۹۸ با موافقت منابع طبیعی استان گیلان، مسیر فعلی انتخاب شد. بخش‌هایی از این مسیر از مزارع کشاورزی می‌گذرد که در آن زمان از سوی دولت خریداری شد. همچنین بخشی از نشانه‌گذاری درختان جنگلی هم انجام شد
دیروز اما معاون امور جنگل سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور با بیان این که تا وقتی ارزیابی مجدد خسارات و نشانه‌گذاری دوباره درختان در مسیر راه‌آهن رشت – آستارا انجام نشود، اجازه قطع درختان جنگلی موجود در این مسیر داده نخواهد شد، به ایلنا گفت: «سازمان‌های حفاظت محیط زیست و منابع طبیعی براساس منافع ملی کشور، معمولا درباره پروژه‌هایی مانند خطآهن رشت – آستارا که یک طرح ملی محسوب می‌شود و منافع کلان کشور در آن لحاظ شده است، در اسرع وقت نظرات کارشناسی خود را برای تصمیم‌گیری به دستگاه‌های متولی ارائه می‌دهند.»
نشانه‌گذاری‌های قبلی باطل است
اینطور که نقی شعبانیان، معاون امور جنگل سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور می‌گوید، اجرای راه‌آهن رشت-آستارا از ۲۰ سال پیش مطرح بوده اما تا دو هفته پیش که ایران و روسیه درباره‌اش به تفاهم برسند، از سوی پیمانکاران مختلف کنار گذاشته شده است. طبق توضیح او در ابتدا چهار مسیر مختلف برای اجرای این خطآهن پیش‌بینی شد و پس از بررسی‌های کارشناسی فراوان، در نهایت در سال ۹۸ با موافقت مسئولان وقت اداره‌کل منابع طبیعی استان گیلان، یکی از این مسیرها که خسارت کمتری را به عرصه‌های جنگلی وارد می‌کند، انتخاب شد. بخش‌هایی از این مسیر از مزارع کشاورزی می‌گذرد که این مزارع توسط دولت خریداری شده است. به گفته شعبانیان همچنین در سال ۹۸ مقداری از نشانه‌گذاری درختان جنگلی که در مسیر اجرای این طرح قرار گرفته‌اند نیز انجام شد، اما در همان سال پیمانکار مربوطه اجرای طرح را کنار گذاشت.
معاون امور جنگل با تاکید بر این که تاکنون هیچ درختی در مسیر اجرای خطآهن رشت – آستارا قطع نشده است، عنوان کرد: «از زمانی که پیمانکار مربوطه اجرای طرح را کنار گذاشت، این طرح متوقف شد و تا امروز نیز هنوز هیچ‌گونه درخواست رسمی برای قطع درختان به اداره‌کل منابع طبیعی استان گیلان یا سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور ارائه نشده است. البته با توجه به این که زمان زیادی از نشانه‌گذاری درختان در سال ۹۸ گذشته است، در حال حاضر نشانه‌گذاری‌های قبلی باطل شده است و از نظر ما، اگر قرار است این طرح اجرا شود، باید بار دیگر نشانه‌گذاری درختان موجود در مسیر انجام شود.»
خسارات احتمالی محیط زیستی ناشی از اجرای طرح‌هایی مانند خط آهن رشت-آستارا چگونه جبران می‌شود؟ معاون سازمان منابع طبیعی می‌گوید: بعد از تعیین میزان خسارات وارده بر عرصه‌های جنگلی، سازمان تعیین می‌کند که در محلی مشخص در حوالی محدوده اجرای طرح، به اندازه مشخصی جنگل احیا شود یا تعداد معینی درخت کاشته شود
به گفته شعبانیان تفاهم‌نامه‌ای که به‌تازگی بین مقامات ارشد دو دولت ایران و روسیه امضا شده، برای کشیدن خطآهن در همان مسیری است که از سال ۹۸ مشخص شده بود، اما پیش از این که این خطآهن اجرا شود، دستگاه‌های متولی باید به سازمان‌های منابع طبیعی و محیط زیست کشور درخواست رسمی بدهند تا ضمن ارزیابی مجدد خسارت محیط زیستی و ارائه نظرات کارشناسی، در صورت نیاز نشانه‌گذاری درختان موجود در مسیر راه صورت گیرد.
او در ادامه تاکید کرد: «با توجه به مسیری که قرار است خط آهن رشت – آستارا در آن اجرا شود، ارزیابی خسارات زیست‌محیطی این طرح باید هم توسط سازمان حفاظت محیط زیست و هم سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور انجام شود؛ یعنی این دو سازمان باید درباره عوارض حاصل از اجرای طرح بر طبیعت و مسائلی نظیر رانش و لغزش زمین، افتادن و قطع درختان و تخریب زیستگاه‌های حیات وحش، ارزیابی خسارات انجام دهند و بعد از آن دستگاه‌های متولی می‌توانند این طرح را اجرا کند.»
شعبانیان در بخش دیگری از صحبت‌های خود گفت: «سازمان‌های حفاظت محیط زیست و منابع طبیعی براساس منافع ملی کشور، معمولا درباره پروژه‌هایی مانند خطآهن رشت – آستارا که یک طرح ملی محسوب می‌شود و منافع کلان کشور در آن لحاظ شده است، در اسرع وقت نظرات کارشناسی خود را برای تصمیم‌گیری به دستگاه‌های متولی ارائه می‌دهند تا نخست در صورت نیاز طرح به شکلی اجرا شود که کمترین خسارات زیست‌محیطی را به همراه داشته باشد و دوم راهکارهای جبران خسارات وارده بر محیط زیست و عرصه‌های منابع طبیعی منطقه توسط این دو سازمان تعیین شود.»
اما خسارات احتمالی محیط زیستی ناشی از اجرای طرح‌هایی مانند خط آهن رشت-آستارا چگونه جبران می‌شود؟ این مقام سازمان منابع طبیعی می‌گوید: «روال معمول برای جبران خسارات در حوزه منابع طبیعی این است که ابتدا سازمان منابع طبیعی میزان خسارات وارده بر عرصه‌های جنگلی از جمله تعداد، سن و نوع درختانی را که قرار است در حین اجرای این پروژه قطع شوند، مشخص می‌کند و سپس این سازمان تعیین می‌کند که به ازای قطع این درختان، باید در محلی مشخص در حوالی محدوده اجرای طرح، به اندازه مشخصی جنگل احیا شود یا تعداد معینی درخت کاشته شود.»
هنوز از منابع طبیعی درخواست نکرده‌اند
تبلیغ مزایای اقتصادی این پروژه و اصرار به اجرای آن در شرایطی است که سازمان منابع طبیعی هنوز درخواستی برای ارزیابی خسارات احتمالی دریافت نکرده است. چنان که معاون امور جنگل سازمان منابع طبیعی می‌گوید: «از نظر ما تا زمانی که ارزیابی خسارات و نشانه‌گذاری مجدد انجام نشود، نباید اجرای پروژه راه‌آهن رشت – آستارا آغاز و درختان موجود در مسیر مربوطه قطع شود. البته در دوره‌ای که مجددا بحث اجرای این خطآهن در دستور کار دولت قرار گرفته، هنوز هیچ درخواست جدیدی در خصوص ارزیابی خسارات و موارد مربوطه به سازمان منابع طبیعی کشور ارائه نشده است.»
با این همه به گفته او بخشی از مسیری که برای اجرای این طرح مشخص شده است، از جنگل‌های جلگه‌ای می‌گذرد، هرچند این مسیر کمترین خسارات و عوارض برای محیط زیست و عرصه‌های طبیعی منطقه را دارد که در سال ۹۸ از سوی اداره‌کل منابع طبیعی استان گیلان پیشنهاد شده است.
شعبانیان از سوی دیگر با تاکید بر لزوم ارزیابی مجدد خسارات محیط زیستی ناشی از اجرای خطآهن رشت – آستارا گفت: «با توجه به این که ۴ سال از نشانه‌گذاری قبلی درختان جنگلی موجود در مسیر احداث این راه‌آهن می‌گذرد، حتی اگر قبلا ارزیابی خسارات ناشی از قطع درختان بر اثر اجرای این طرح انجام شده باشد، تا زمانی که دوباره ارزیابی خسارات و نشانه‌گذاری مجدد انجام نشود، اجازه قطع درختان جنگلی را نخواهیم داد، چون ممکن است که در چند سال گذشته درختان بیشتری در آن محدوده رویش کرده یا درختان موجود رشد کرده باشند یا تغییرات دیگری در محیط طبیعی منطقه به وجود آمده باشد.»
پوریا فرهش
