به گزارش کلام قلم، اخلاق حرفه‌ای مفهومی خاص است که هم می‌توان آن را از نظر لغوی بررسی نمود و هم از نظر کاربردی. تقسیم‌بندی اخلاق اخلاق در یک تقسیم‌بندی به موارد زیر تقسیم می‌شود: – اخلاق توصیفی: به توصیف و معرفی اخلاقیات افراد، گروه‌ها و جوامع مختلف می‌پردازد و صرفا به‌دنبال توصیف و گزارش […]
به گزارش کلام قلم، اخلاق حرفه‌ای مفهومی خاص است که هم می‌توان آن را از نظر لغوی بررسی نمود و هم از نظر کاربردی.
تقسیم‌بندی اخلاق
اخلاق در یک تقسیم‌بندی به موارد زیر تقسیم می‌شود:
– اخلاق توصیفی: به توصیف و معرفی اخلاقیات افراد، گروه‌ها و جوامع مختلف می‌پردازد و صرفا به‌دنبال توصیف و گزارش اخلاقیات خاص است؛ روش بحث، تجربی و تاریخی بوده و هدف از آن صرفا آشنایی با نوع رفتار اخلاقی فرد یا جامعه‌ای خاص می‌باشد. این نوع مطالعات معمولا از سوی جامعه‌شناسان، مردم‌شناسان و مورخان، صورت می‌گیرد.
– اخلاق هنجاری یا دستوری: به بررسی اَفعال اختیاری انسان از حیث خوبی و بدی و بایستگی و نبایستگی می‌پردازد؛ روش بحث، استدلالی و عقلی است، نه تجربی و تاریخی. هدف از آن، ارائه نظریه و دیدگاهی معقول برای تبیین خوبی و بایستگی یا بدی و نبایستگیِ یک عمل است. مثلا اگر در یک نظام اخلاقی گفته شود”عدالت خوب است و باید عدالت ورزید” در اخلاق هنجاری به‌دنبال ملاک این حکم و دلیل هستند و در اصل به‌دنبال پاسخ پرسش‌ها و فلسفه و دلیل درستی کارها هستند و معیار تمایز خوب و بد و اینکه چرا باید این اعمال انجام پذیرد.
– اخلاق کاربردی: در حقیقت زیرمجموعه اخلاق هنجاری است که در حوزه خاصی از زندگی فردی و اجتماعی کاربرد دارد. اخلاق کاربردی به کاربرد و تطبیق استدلال‌ها، اصول، ارزش‌ها، ایده‌آل‌های اخلاقی و به رفتارهای اخلاقی اعم از رفتارهای فردی و اجتماعی می‌پردازد و هدف از آن ارزش‌گذاری و ارزیابی اخلاقی و در نتیجه پذیرش یا انکار آن خط مشی‌ها و رفتارهاست. اخلاق کاربردی در صدد آن است که کاربرد و اَعمال منظم و منطقی نظریه اخلاقی را در حوزه مسائل اخلاقی خاص نشان دهد؛ مانند: اخلاق پژوهشی، اخلاق نقد، اخلاق گفتگو، اخلاق دانشجویی و اخلاق حرفه‌ای. قبل از پرداختن به اخلاق حرفه‌ای می‌خواهیم به تعریف حرفه و وجه تمایز حرفه از شغل بپردازیم و سپس در مورد اخلاق حرفه‌ای و ویژگی‌ها، اصول و ضرورت مطالعه آن، مطالعه کنیم.
بررسی مفهوم حرفه
حرفه، رشته‌کارهایی است که ممکن است سر تا سر عمر داشته باشیم، یا تغییر کند. در اصل مهارت‌هایی است که افراد طبق علایق و استعدادهای خود به آن‌ها می‌پردازند و با آموزش‌های خاص تکمیل می‌گردد. امکان دارد که افراد، حرفه‌های متفاوتی داشته باشند که گاهی این حرف با هم مشابهت و یا تفاوت داشته باشد، اما شغل، کاری است که فرد معمولا به‌صورت دائمی آن را انجام می‌دهد و در قبال انجام آن، حقوق و دستمزد دریافت می‌کند و برعکسِ حرفه، شاید فرد رغبت چندانی برای انجام آن نداشته باشد و مهارت و استعداد کافی در آن شغل نداشته و فقط از روی اجبار آن را بپذیرد.
تعاریفی از اخلاق حرفه‌ای
اخلاق حرفه‌ای، زیرمجموعه‌ی اخلاق کاربردی است و در ابتدا، مفهوم اخلاق حرفه‌ای، به‌معنای اخلاق کار و اخلاق مشاغل به‌کار می‌رفت. تعاریف مختلفی از اخلاق حرفه‌ای، ارائه شده است که برخی از آن‌ها عبارتند از:
– اخلاق حرفه‌ای یکی از شعبه‌های جدید اخلاق است که می‌کوشد به مسائل اخلاقی حرفه‌های گوناگون، پاسخ داده و برای آن اصولی خاص متصور است.
– اخلاق حرفه‌ای، به مسائل و پرسش‌های اخلاقی و اصول و ارزش‌های اخلاقی یک نظام حرفه‌ای می‌پردازد و ناظر بر اخلاق در محیط حرفه‌ای است.
– مقصود از اخلاق حرفه‌ای، مجموعه قواعدی است که باید افراد داوطلبانه و بر اساس ندای وجدان و فطرت خویش در انجام کار حرفه‌ای رعایت کنند، بدون آن که الزام خارجی داشته باشند، یا در صورت تخلف، به مجازات‌های قانونی دچار شوند.
– اخلاق حرفه‌ای، تامل درباره ابعاد اخلاقی، مسائل و موضوعاتی است که به مشاغل خاصی مربوط می‌شود؛ مانند: اخلاق پزشکی، اخلاق تجارت، اخلاق روزنامه‌نگاری، اخلاق مهندسی و ….
ویژگی‌های اخلاق حرفه‌ای
امروزه در اخلاق حرفه‌ای، تلقی” شما حق دارید و من تکلیف “مبنای هرگونه اخلاق در کسب و کار است؛ این مبنا از رفتار ارتباطی فرد، به‌صورت اصلی برای ارتباط سازمان با محیط قرار می‌گیرد و سازمان با دغدغه رعایت حقوق دیگران، از تکالیف خود می‌پرسد. ویژگی‌های اخلاق حرفه‌ای عبارت است از:
- مسئولیت‌پذیری: در این مورد فرد پاسخ‌گوست و مسئولیت تصمیم‌ها و پیامدهای آن را می‌پذیرد، سرمشق دیگران است، به درست‌کاری وخوش‌نامی در کارش اهمیت می‌دهد، برای ادای تمام مسئولیت‌های خویش کوشاست و مسئولیتی را که به‌عهده می‌گیرد با تمام توان و خلوص نیت انجام می‌دهد.
- برتری‌جویی و رقابت‌طلبی: در تمام موارد فرد سعی می‌کند ممتاز باشد، اعتماد به نفس دارد، جدی و پرکار است، به موقعیت فعلی خود راضی نیست و از طریق شایسته دنبال ارتقای خود است، اما سعی نمی‌کند به هر طریقی در رقابت برنده باشد.
- صادق بودن: مخالف ریاکاری و دورویی است، به ندای وجدان خود گوش فرا می‌دهد، در همه حال به شرافتمندی توجه می‌کند، شجاع و با شهامت است.
- احترام به دیگران: به حقوق دیگران احترام می‌گذارد، به نظر دیگران احترام می‌گذارد، خوش‌قول و وقت‌شناس است، به دیگران حق تصمیم‌گیری می‌دهد، تنها منافع خود را مرجح نمی‌داند.
- رعایت و احترام نسبت به ارزش‌ها و هنجارهای اجتماعی: برای ارزش‌های اجتماعی، احترام قائل است، در فعالیت‌های اجتماعی مشارکت می‌کند، به قوانین اجتماعی احترام می‌گذارد و در برخورد با فرهنگ‌های دیگر متعصبانه عمل نمی‌کند.
- عدالت و انصاف: طرفدار حق است، در قضاوت تعصب ندارد، بین افراد از لحاظ فرهنگی، طبقه اجتماعی، اقتصادی، نژاد و قومیت، تبعیض قائل نمی‌شود.
- همدردی با دیگران: دلسوز و رحیم است، در مصائب دیگران شریک می‌شود و از آنان حمایت می‌کند، به احساس دیگران توجه می‌کند و مشکلات دیگران را مشکل خود می‌داند.
- وفاداری: به وظایف خود متعهد است، رازدار دیگران بوده و معتمد سایرین است.
علیرضا محمودی فرد – مدرس اخلاق حرفه‌ای در دانشگاه و مشاور بازاریابی صادراتی در کشورها، در مرکز مشاوره کسب و کار و خدمات کارآفرینی و اشتغال پرتو مدیران خلیج فارس
- نویسنده : علیرضا محمودی فرد
