به گزارش پایگاه خبری کلام قلم، امروزه اهمیت کنترل قندخون بر احدی پوشیده نیست؛ همه از یک بیماری خاموش و مخوف به‌نام دیابت، واهمه دارند؛ مرضی که می‌تواند کارکرد اندام‌های مختلف بدن همچون قلب و عروق، مغز، چشم‌ها، کلیه‌ها و … را مختل کند؛ قند خون باید کنترل شود، تا دیابت بروز نکند؛ دیابت، یک […]
به گزارش پایگاه خبری کلام قلم، امروزه اهمیت کنترل قندخون بر احدی پوشیده نیست؛ همه از یک بیماری خاموش و مخوف به‌نام دیابت، واهمه دارند؛ مرضی که می‌تواند کارکرد اندام‌های مختلف بدن همچون قلب و عروق، مغز، چشم‌ها، کلیه‌ها و … را مختل کند؛ قند خون باید کنترل شود، تا دیابت بروز نکند؛ دیابت، یک بیماری مزمن است و اکثر محققان بر این عقیده هستند که درمان قطعی و دائمی ندارد و صرفا می‌بایست کنترل شود، که در این بین، نقش خودکنترلی بیمار، از هر چیز دیگری، کلیدی‌تر و موثرتر است. هدف اصلی از درمان دیابت، تنظیم سطح قندخون برای کاهش پیشرفت عوارض مزمن بیماری است. مبتلایان به دیابت باید بیاموزند که چگونه بیماری خود را مهار کنند تا بتوانند کیفیت زندگی خود را بهبود بخشیده و لذت بیشتری از زندگی خود ببرند.
یکی از ابزارهای نوین مهار دیابت، پمپ انسولین است؛ پمپ انسولین به‌طور مستمر و منظم در طی فواصل زمانی معین، مقادیر اندکی انسولین به بدن منتقل می‌کند؛ این قابلیت، امکان ثبات و متعادل بودن قندخون را فراهم می‌کند و دیگر نیازی به تزریق انسولین توسط سرنگ وجود ندارد. با استفاده از پمپ انسولین، بیمار آزاد خواهد بود تا تصمیم بگیرد چه زمانی غذا بخورد، چه زمانی بخوابد و یا ورزش کند. استفاده‌کنندگان از پمپ انسولین می‌گویند که با استفاده از آن، با چالش‌های روزانه کمتر روبرو بوده، انعطاف‌پذیری بیشتری داشته و در مورد آینده، نگرانی کمتری دارند. %۹۷ از افرادی که از پمپ انسولین استفاده می‌کنند، معتقدند که هرگز دوباره به روش تزریق انسولین با سرنگ باز نخواهند گشت؛ اما پمپ انسولین لزوما برای همه بیماران مناسب نیست. این وسیله یک ابزار ظریف است و بیماران مایل به استفاده از پمپ انسولین، باید در مورد استفاده از آن، خودپایشی قندخون و تعیین دوز انسولین، آموزش‌های ویژه دریافت کنند.
پمپ‌های انسولین، ابزارهای کامپیوتری کوچکی به اندازه یک تلفن همراه یا ماشین‌حساب کوچک هستند که برای انفوزیون زیرجلدی مداوم انسولین به‌کار می‌روند و عملکرد طبیعی پانکراس را تقلید می‌کنند. بسیاری از افراد خصوصا نوجوانان، استفاده از دستگاه دریافت مداوم انسولین (پمپ انسولین) را به تزریقات مکرر ترجیح می‌دهند.
هرچند که با تزریق انسولین افراد بسیاری قادر به حفظ زندگی و سلامتی خود شده‌اند، اما هم پزشکان و هم بیماران امیدوارند که با پیشرفت فنون بشری روزی تزریق انسولین جای خود را به روش‌های دیگر بدهد.
امروزه فناوری ساخت سرنگ‌ها و سوزن‌های تزریق انسولین، بسیار پیشرفت کرده است. قلم‌های انسولین و پمپ‌ها نیز تزریق انسولین را خیلی آسان‌تر کرده‌اند، اما همچنان جستجو برای پیدا کردن یک راه‌حل جایگزین برای مصرف انسولین، ادامه دارد و دانشمندان هم پیشرفت‌های جدیدی در روش‌های تجویز انسولین داشته‌اند.
پمپ دارای یک سرنگ سه میلی‌لیتری است که از طریق یک لوله پلاستیکی بلند و نازک به کیندل یا کاتترتفلونی وصل شده است؛ به این قسمت، ست تزریق گفته می‌شود، سوزن در داخل بافت زیرجلدی (معمولا بر روی شکم) فرو رفته و توسط چسب یا پانسمان شفاف، ثابت می‌شود. در انواع جدیدتر، سوزن بیرون کشیده شده و فقط کاتتر نرم در محل باقی می‌ماند؛ سپس پمپ می‌تواند در داخل جیب لباس بیمار و یا روی کمربند بسته شود.
مخزن پمپ معمولا گنجایش انسولین لازم برای ۳-۲ روز را دارد و بعد از خالی شدن باید دوباره آن را پر کرد. در پمپ از انسولین سریع‌الاثر استفاده می‌شود که مقداری از آن به‌طور آهسته و پیوسته و با یک سرعت ثابت و مقداری هم به‌صورت وهله‌ای همراه با هر وعده غذا به بدن تزریق می‌شود.
استفاده‌کنندگان از پمپ انسولین می‌توانند به‌آسانی با برنامه‌ریزی پمپ، مقدار انسولین لازم را دریافت نمایند. پمپ به آن‌ها کمک می‌کند که بر اساس مقدار غذایی که در هر روز مصرف می‌کنند و همچنین بر مبنای میزان فعالیت روزانه‌ای که دارند، مقدار انسولین خود را تنظیم کنند؛ این بیماران مجبور هستند که سطح قندخونشان را در روز به دفعات مکرر و بیشتر از زمانی که از سرنگ برای تزریق انسولین استفاده می‌کردند، اندازه‌گیری کنند؛ با این حال بسیاری از بیماران علاقه وافری به پمپ انسولین پیدا می‌کنند، به این علت که آن‌ها را قادر می‌سازد که سبک زندگی انعطاف‌پذیرتری داشته باشند.
پمپ انسولین، یک دستگاه است و به حالات و مشکلات درون بدن بیمار آگاه نیست؛ یا به‌عبارتی پمپ انسولین، ادراک حسی ندارد؛ در واقع، پمپ یک لوزالمعده مصنوعی نیست، فقط دستگاهی است که به‌خوبی نقش یک لوزالمعده را تقلید می‌کند، اما کاملا شبیه یک لوزالمعده سالم و واقعی نیست و کاملا مصنوعی است؛ پمپ‌های انسولین نمی‌توانند به‌طور خودکار عمل کنند؛ نمی‌توانند در مورد مقدار انسولین مورد نیاز و یا زمان دریافت انسولین، تصمیم‌گیری کنند؛ در حقیقت، آن‌ها هوشمند نیستند؛ لذا خود بیمار مهم‌ترین نقش را در درمان با پمپ انسولین دارد؛ پمپ بدون دخالت بیمار، هیچ کاری انجام نمی‌دهد و هر چیزی که در اداره کردن دیابت به روش تزریق انسولین با سرنگ اهمیت دارد، در مورد پمپ انسولین هم صدق می‌کند. برای استفاده از پمپ انسولین، بیمار باید بتواند قند خون خود را در روز به دفعات اندازه‌گیری کند و یاد بگیرد که بر اساس نتایج آن، مقدار انسولین، غذای مصرفی و فعالیت فیزیکی خود را تعدیل نماید. نکته قابل توجه در مورد پمپ انسولین، این است که پمپ، دیابت را درمان نمی‌کند، فقط روش متفاوتی برای دریافت انسولین مورد نیاز بدن قلمداد می‌شود.
در سال‌های اخیر درمان با پمپ انسولین در بین بیماران جوان مبتلا به دیابت، رواج روزافزونی یافته است. اکثر مطالعات نشان داده‌اند که در کوتاه‌مدت، نتایج حاصل از درمان با پمپ انسولین از نتایج درمان با تزریق انسولین به شیوه‌های رایج، بهتر است؛ ولی هنوز مطالعات کافی درباره اثرات درازمدت درمان با پمپ انسولین، انجام نشده است.
انجمن دیابت امریکا در بین سال‌های ۲۰۰۱ الی ۲۰۰۴، مطالعه‌ای انجام داده است که به مقایسه کاربرد پمپ انسولین و روش تزریق انسولین با سرنگ، پرداخته است؛ در این مطالعه ۵۲ بیمار مبتلا به دیابت نوع ۱، با متوسط سنی ۷ سال، مورد بررسی قرار گرفتند؛ نتایج مطالعه نشان داد که سطح هموگلوبین گلیکوزیله در گروه پمپ، نسبت به گروه تزریق انسولین، بعد از یک سال کاهش یافت؛ همچنان میزان انسولین روزانه در گروه پمپ، بعد از یک سال تغییری نداشت، در حالی که در گروه دیگر، این مقدار افزایش یافت. هیپوگلیسمی در گروه پمپ، کمتر اتفاق افتاد و کتواسیدوز دیابتی ۵ مورد در گروه پمپ و ۲ مورد در گروه تزریق مشاهده شد. نتایج مطالعات نشان می‌دهند که استفاده از پمپ در کودکان کمتر از ۱۲ سال، موثرتر از تزریق انسولین است، ولیکن آموزش‌های مداوم و دقیق برای پیشگیری از وقوع کتواسیدوز دیابتی، لازم و ضروری است.
به قلم: علیرضا محمودی‌فرد – محقق و مدرس دانشگاه‌ها
